SB Fifties Memories

S'BERG  Fifties

"MEMORIES"  .................  

In het vorige Friendship Alliance News is uitvoerig stilgestaan bij het 25-jarig jubileum van het 32nd TFS op Soesterberg en hebben we deze periode laten herleven door het ophalen van allerlei herinneringen en dat is wel eens nuttig want juist in ons interesse-gebied, de luchtvaart, verandert er zoveel en in zo’n snel tempo dat we nauwelijks tijd hebben voor het verleden. Daarom wilde ik jullie in dit verhaal eens meenemen naar de vliegbasis Soesterberg en alles wat zich daar afspeelde in de jaren van ongeveer 1949 tot rond 1958. Laat ik vooraf dit stellen, het meeste wat ik aan het papier toevertrouw is gebaseerd op persoonlijke herinneringen aan deze periode en aan de gebeurtenissen die ik zelf meegemaakt heb, wonende op een paar honderd meter afstand van de basis. Ik hoop dat mijn geheugen in de loop der jaren de werkelijke feiten niet al te veel verdraaid heeft. Achteraf jammer dat ik zo weinig gebeurtenissen uit die tijd fotografisch kon vastleggen want dat er veel te zien was daar zou menige “spotter” van nu slechts van kunnen dromen. Het aantal vliegtuigbewegingen was veel hoger en het aantal types gevarieerder. In die tijd waren onze financiële middelen echter zo beperkt dat er weinig werd gefotografeerd en je was al bevoorrecht als je een camera had en meestal kwamen we niet verder dan het registreren van nummers en types. Bovendien was het fotograferen ten strengste verboden en ik denk dat dat ook de reden is dat er uit die periode zo weinig foto’s in omloop zijn.

Het uitzicht op de spottersplaats op de Batenburgweg was vrijwel onbeperkt omdat de beplanting en de zandheuvels die nu (helaas) zijn aangebracht ontbraken. Kort na WO II waren er drie start- en landingsbanen die nadat ze min of meer gerepareerd waren allemaal in gebruik waren. De meest gebruikte was de baan die parallel loopt aan de rij hangars die nu achter de hoge struiken verscholen liggen. (Deze hangars waren kort na de oorlog gebouwd en waren afkomstig van bases van de Royal Air Force. Ze waren daar na de oorlog overtollig, zijn daar afgebroken en per schip naar Nederland gebracht ) De tweede baan was degene waarvan nu het meest gebruik wordt gemaakt, alleen was de lengte aanzienlijk kleiner omdat de Montgomeryweg (de verbindingsweg tussen S’berg en Soestduinen) toen nog de oostelijke begrenzing van het vliegveld vormde. De minst gebruikte baan liep vrijwel evenwijdig aan de Dolderseweg, de westelijke grens van de basis.  In ’49 was het vliegveld nog helemaal open, de afzetting ontbrak nog en het was mogelijk om met de fiets over de baan bijv. van Soesterberg naar Den Dolder te gaan. Vliegtuigen waren er nauwelijks, er stonden en vlogen wat geel gespoten Oxfords en Ansons en een paar Austers, allemaal overtollig materiaal van de RAF. 
Toen de na-oorlogse Luchtstrijdkrachten weer meer gestalte begonnen te krijgen, werd ook Soesterberg weer een plaats toebedacht in de verdediging van het Nederlandse luchtruim. De eerste vliegtuigen die er werden gestationeerd waren de Spitfires van het type F9 en F14 van het 322st squadron en enkele Spitfire-trainers. Dat was natuurlijk voor ons als jongens wel heel gaaf om iedere dag die Spitfires te zien landen en opstijgen en soms ook wel eens minder geslaagde landingen te zien maken. Niet lang daarna maakten de eerste straaljagers hun entrée op de basis : de Gloster Meteor F4. Het markante geluid van de Griffon motoren van de Spitfire werd overstemd door de Derwents van de F4, voor de omwonenden niet altijd even plezierig en dit was nog slechts het begin. 
In ’51 werden de eerste Gloster Meteor F4 squadrons gevormd die kort daarna ook op S’berg werden geplaatst samen met nog een klein aantal T7 trainers. Langzamerhand werd het vrij druk en dagelijks werden tientallen vluchten gemaakt.  De nodige ongelukken bleven natuurlijk niet uit (update 2008: allemaal beschreven met foto’s in de KLu Crash Archief boeken van Coen van den Heuvel *Flash Luchtvaart Winkel), maar toch gebeurde er op de basis zelf weinig schokkends. Een gelukkig goed afgelopen incident dat ik zelf eens meemaakte was bij de gelijktijdige start van drie Meteors waarvan de middelste niet los kon komen. De piloot deed alle moeite om tot stilstand te komen maar dat lukte bepaald niet en met veel gekraak dook de F8 de bremstruiken in nadat eerst de Montgomeryweg was overgestoken. Dit alles speelde zich zo’n 100 meter voor ons af omdat vanaf de “schuine” baan in onze richting werd gestart.

In deze periode kreeg de basis nogal eens bezoek van Vampire-squadrons van de RAF. Deze kwamen dan voor korte tijd over uit Engeland compleet met grondpersoneel en samen met de Nederlandse luchtmacht werden dan zeer realistische oefeningen gehouden. Soms leek het allemaal zo echt dat het net was alsof de oorlog nog niet was afgelopen. In de tentenkampen langs de rand van de basis bij de Postweg waren ook luidsprekers geplaatst en soms hoorde je dan de muziek zoals de Moonlight Serenade en andere tunes uit de 2^e WO. Omdat ik er zo dicht bij woonde konden we er thuis zelfs van genieten. Dat was een heel aparte sfeer die ik nooit ben vergeten.  Op de gekste tijden van de dag (én de nacht) werden op bijv. zeer geringe hoogte schijnaanvallen gedaan op het vliegveld en menig Soesterberger werd in die tijd wakker gehouden door het venijnige gefluit van de Vampires die met hun korte rompjes eigenlijk onbeschaafd veel lawaai maakten. Toch waren het markante verschijningen met hun dubbele staart en vooral bij nachtelijke starts waren de vlammende straalpijpen indrukwekkend. Wij hadden vrij veel kontakt met de Engelse militairen en in het begin konden we zelfs bij de kisten zelf komen. Er was nl. een grote betegelde dispersal aangelegd langs de Montgomeryweg die toen nog niet was afgesloten. Zolang het grondpersoneel het toeliet konden we rustig de Vampires van dichtbij bekijken.

De steeds belangrijker wordende taak van de basis binnen de NAVO maakte het noodzakelijk om het vliegveld verder uit te breiden. Begonnen werd met de aanleg van duizenden meters rolbaan met bijbehorende dispersals zelfs tot de Stompert en niet te vergeten de verlenging van een van de startbanen. Het gevolg van dit laatste was wel datdeze baan nu de Montgomeryweg ging kruisen. Aanvankelijk werd er met verkeerslichten gewerkt maar deze situatie was bepaald onveilig. Besloten werd dan ook om een nieuwe weg aan te leggen (de huidige van Weerden Poelmanweg) in oostelijke richting. Het vliegveld was nu uitgegroeid tot een volwaardige NAVO-basis en er werd intensief gevlogen. Het gebeurde nogal eens dat bij grootscheepse oefeningen meerdere squadrons van andere Nederlandse bases ook met Meteors op S’berg waren. We konden dat altijd zien aan de nummering en aan de kleur van de staarttips. Ook Thunderjets waren dan aanwezig.  De vliegtuigen waren dan in alle uithoeken van de basis opgesteld en bij alarm kwamen letterlijk van alle kanten de jagers op de startbaan af om direkt op te stijgen vanuit de verschillende hoeken.

Zonder te willen beweren dat de belangstelling voor de vliegerij nu minder is, was het aantal mensen dat vooral ’s zomers bij het vliegveld stond, vele malen groter dan nu. Velen kwamen, fietsend in de omliggende bossen, op het lawaai af en waren dan meestal zeer verrast dat ze alles zo van dichtbij konden zien. Ik herinner me nog de consumptietent van Wijman waar naast de vele verfrissingen ook vele vliegtuigfoto’s over de toonbank gingen. Vele duizenden hebben daar van nabij kunnen genieten van wat de Luchtmacht te bieden had en dat was niet gering.  Bijna op diezelfde plaats was er voor de oorlog een groot restaurant, het zg. Soesterdal.  Dat restaurant trok in die jaren duizenden bezoekers. Het was ook vaak het doel van schoolreisjes of andere groepen mensen maar ook van het personeel van het vliegveld. Naast het terras was een Fokker toestel neergezet dat je kon bezichtigen en er was ook een tentoonstellingsruimte. Bovendien kon je daarvandaan ook een rondvlucht maken met een Fokker-verkeersvliegtuig.

Evenals dat tegenwoordig gebeurt, kwamen er ook de nodige bezoekers van bases van andere NAVO-landen. Misschien is het interessant om een aantal vliegtuigtypes die in die jaren regelmatig op S’berg kwamen eens te noemen : gelukkig kan ik hier afgaan op notities die ik in die tijd zelf heb gemaakt. Vrij frequente bezoekers waren de volgende vliegtuigen : F-84 Thunderjet, Fokker S-11, Hawker Seafury (o.a. van de MLD), Sikorsky S-51, Dassault Ouragan, Canberra, de Havilland Venom, Gloster Meteor NF11, Fairchild C-119, B-25 Mitchell, B-26 Invader, Convair Catalina, Fairey Firefly, Lockheed Harpoon, Gloster Javelin en Dassault Flamant en ooit was er ook een Gloster Meteor FR 9. een vrij onbekende versie die met cameras was uitgerust in de neus en gebruikt werd voor verkenningsvluchten.                                                                  (50.000 mensen bij vliegfeest augustus 1952)

Tijdens de voorbereidingen van één van de naar mijn idee grootste en indrukwekkendste vliegshows ooit in Nederland gehouden t.g.v. het 40-jarig jubileum van de KLu bruiste de basis van aktiviteiten. Op 18 juli 1953 zou de vliegshow worden gegeven maar ruim vóór die dag waren vele deelnemers al aangekomen op de basis. Er werd druk geoefend door de diverse stuntteams zoals het Ruiten Vier team dat op Soesterberg was gestationeerd en eigenlijk was het dagenlang één langdurig vliegfestijn. Met bijzonder veel spanning werd de komst van de Hawker P1067 (de latere Hunter) tegemoet gezien. De middag van naar ik meen 16 juli waren er dan ook erg veel mensen bij het vliegveld. Onverwacht klonk hoog boven ons een “sonic boom” en even later kwam totaal onverwacht met een enorme snelheid op vrij geringe hoogte de geheel witgespoten kist bemand door de bekende Neville Duke over het veld scheuren. Ik behoef niet te zeggen welke indruk dit op ons maakte. De vliegshow op de  18^e was één aaneenschakeling van hoogtepunten. Naast de vele stuntteams die o.a. met F-84 Thunderjets en Gloster Meteors vlogen, waren vooral de strategische bommenwerpers van de USAF goed vertegenwoordigd. Deze vliegtuigen vormden toen nog de ruggengraat van de Strategic Air Command. Zo zagen we de Boeing KB-29, de B-50 en de B-47 Stratojet. Van dit laatste type kwamen er niet minder dan 15 tegelijk in een machtige formatie over met achterlating van een immense rookwolk, geproduceerd door de 90 GE J47 turbojets die deze groep bommenwerpers voortstuwden. Het is eigenlijk wonderlijk te bedenken dat de totale stuwkracht van de 6 motoren waarmee een B-47 was uitgerust nog minder was dan de stuwkracht (zonder reheat) van de twee F100 motoren waarmee de Eagle is uitgerust. Ook de 10-motorige (six turning, four burning) Convair B-36 maakte een zeer indrukwekkende “pass”. Verdere hoogtepunten waren de individuele shows van de Mystere en vooral de P-1067 ; ook de P2V Neptune, Supermarine Attacker en Skyraider waren te zien.  Een slotdéfilé van niet minder dan 300 NAVO vliegtuigen was de afsluiting samen met een massale parachutesprong.  De week daarna was er nog een grote expositie op het vliegveld met ook dagelijks nog diverse demonstraties. 

Toen in de loop van 1954 bekend werd dat er een USAF-squadron op S’berg gestationeerd zou worden kwam er toch wel een zekere opwinding onder ons. Naast het vele dat de basis ons al te bieden had, kwam nu ook nog de moderne F-86F Sabre en het idee dat we deze zeer moderne straaljager iedere dag zouden kunnen zien maakte ons erg enthousiast. Toen de 16e november eindelijk was aangebroken, waren dan ook heel veel mensen samengestroomd om de aankomst van het squadron te zien. Het lange wachten werd beloond en weldra was het Soesterbergse luchtruim vervuld van het toch weer specifieke geluid van de Sabres die, ieder na een prachtige “break” , op de basis neerstreken. Met de landing van de laatste  Sabre was voor Soesterberg weer een nieuw tijdperk begonnen. De komst van het 512th FDS betekende dat er ook weer de nodige andere vliegtuigtypes regelmatig kwamen zoals de C-123 Providers en de C-119 Packets waarvan er soms wel meer dan acht tegelijk aanwezig waren. Later kwam ook de C-124 Globemaster nogal eens het squadron bevoorraden. 

Een zeer zeldzame verschijning was de B-45 Tornado die naar ik meen slechts éénmaal op S’berg is geweest. Een foto van dat bezoek heb ik nooit kunnen achterhalen. Ik heb wel zelf het vertrek van de B-45 gezien.

Tot slot wilde ik nog een aantal vliegtuigtypes noemen waarvan sommige op S’berg gestationeerd zijn geweest, zoals de Fokker S-14 , de Hawker Hunter , de F-86K, de T-33 en uiteraard de F-100 Super Sabre en de F-102 Delta Dagger, en de volgende kisten die meer of minder frequent S’berg aandeden zoals de Grumman F7F Tigercat, Avro Canada CF100 Canuck, Supermarine Swift, Gloster Javelin, Grumman Albatross, Vickers Viking, English Electric Lightning, F-84F Thunderstreak (en – Flash), F-101 Voodoo, Avro Shackleton, Avro Lincoln, Blackburn Beverley, SAAB J-29 en als één van de hoogtepunten van het NAVO vliegfeest in ’58 de machtige Boeing B-52 die weliswaar niet geland is maar toch zeker genoemd moet worden bij deze opsomming en de Avro Vulcan en de Vickers Valiant  Ook het stuntteam van de USAFE, de Skyblazers, met de F-100 maakte veel indruk. 

Met het verdwijnen van de laatste operationele Hunters en F-86K squadrons is het allemaal wat rustiger geworden. Voor de omwonenden een opluchting, voor de luchtvaartenthousiasten uit de regio minder leuk maar dank zij de aanwezigheid van het 32nd TFS is Soesterberg voor mij altijd dé basis gebleven. Juist door die aanwezigheid van het 32nd squadron kwamen er toch ook heel veel visitors die je niet zo gauw op andere vliegvelden zou aantreffen. Als we de “Brik” van Marinus van Meel uit 1913 vergelijken met de F-15 Eagle is er wel wat veranderd.

Persoonlijk vind ik het erg fijn een kleine 10 jaar van de geschiedenis van de basis Soesterberg van zeer nabij te hebben meegemaakt en ik hoop dat dit vliegveld met z’n rijke historie nog vele goede jaren tegemoet mag gaan. 

P.J. Mulder
Maarssen , febr. 1980 

P.S. Helaas komt er nu eind 2008 toch echt een eind aan het bestaan van de vliegbasis en zullen we het moeten doen met de immense hoeveelheid foto’s die door enthousiaste spotters in al die jaren zijn gemaakt !!

"Soester Courant" 1952"
"Soester Courant" 1953"
"Soester Courant" 1954"
"Soester Courant" 1956" 
"Soester Courant" 1959"

Meteor in de landing voor de korte baan , datum onbekend, maar voor de opening van de verlengde baan begin 1953 -  foto genomen door Dik Top.
De foto is genomen ongeveer ter hoogte van de Montgomeryweg nr. 80 en was het beeld dat Dik Top en Piet Mulder in die tijd veel zagen vanuit hun woning.

_{last update 29/09/2015}